.png){kind=small}
Εγγυήσεις: μια παράλογη αυτο-παγίδευση
Όλα ανεξαίρετα τα ελληνοκυπριακα κόμματα έχουν μια «κόκκινη γραμμη» στο Κυπριακο. Κανεις δεν δέχεται οποιαδήποτε λύση που προβλέπει Τουρκικες εγγυήσεις. Απο την άλλη πλευρα, η συντριπτικη πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων και με απόλυτη σαφήνεια η Αγκυρα δηλώνουν πως λύση χωρις Τουρκικες εγγυήσεις είναι αδύνατη. Δεν θέλει μαντικες ικανότητες για να προβλέψουμε πως αν δεν υπάρξει ουσιαστικη υπαναχώρηση απο κάποιους, όλη η προσπάθεια για λύση του Κυπριακου θα καταλήξει σε ένα νέο φιάσκο.
Για τα απορριπτικα κόμματα αυτο είναι χαρας ευαγγέλιο. Το μόνο που έχουν να κάμουν είναι να περιμένουν μέχρι τη διεθνη διάσκεψη όπου θα «δικαιωθουν», αφου με την κατάρρευση των συνομιλιων και την αναπόφευκτη απογοήτευση και την απόγνωση που θα επικρατήσει θα μπορουν να πουν πως έγκαιρα προειδοποιούσαν για την «αδιαλλαξία της Αγκυρας». Η έξαρση του εθνικισμου και επικράτηση ακραίων απόψεων θα είναι σίγουρη.
Το πρόβλημα δεν βρίσκεται βέβαια στις μικροπολιτικες επιπτώσεις στην Ελληνοκυπριακη κοινότητα. Βρίσκεται στο γεγονος ότι για άλλη μια φορα θα χάσουμε την ευκαιρία να προσπαθήσουμε να ενώσουμε την Κύπρο και να την απαλλάξουμε απο τη μισαλλοδοξία και τη μιζέρια του φόβου και της καχυποψίας. Μπορει να μην είναι κατανάγκην «η τελευταία ευκαιρία», μπορει σε δέκα χρόνια να ξαναγίνουν προσπάθειες, αλλα κάθε φορα το πλαίσιο των προσπαθειων γίνεται ολοένα και πιο αρνητικο, τόσο για τους Ελληνοκύπριους όσο και για τους Τουρκοκύπριους. Ωσπου κάποια στιγμη η προσάρτηση της Βόρειας Κύπρου στην Τουρκία θα μπει πραγματικα στην ατζέντα, όπως έχει ήδη μπει στη συζήτηση για τις εναλλακτικες λύσεις που συζητούνται στα τουρκικα μέσα ενημέρωσης.
Μπροστα σ’ αυτές τις πραγματικότητες γεννιέται το ερώτημα γιατι τόσο ο Πρόεδρος Αναστασιάδης όσο και τα κόμματα που υποστηρίζουν λύση επιμένουν να αποκλείουν οποιασδήποτε μορφης εγγυήσεις; Ισως να πιστεύουν πως η Τουρκία είναι δυνατον να αποποιηθει το ρόλο-της σαν εγγυήτρια δύναμη με αντάλλαγμα τη λυση. Ωστόσο, η Τουρκία δεν βλέπει τη λύση σαν αντάλλαγμα γιατι δεν είναι η Τουρκία που επείγεται για τη λύση. Αντίθετα, όσο περνουν τα χρόνια τόσο εδραιώνεται η θέση-της στο Βορρα και τόσο πιο δύσκολη γίνεται κάθε προσπάθεια για την αποχώρησή-της. Οσο οι Τουρκοκύπριοι θέλουν τις εγγυήσεις-της, η Τουρκία δεν έχει κανένα λόγο να τις εγκαταλείψει.
Το πιο πιθανο είναι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και τα κόμματα που θέλουν τη λύση να προσβλέπουν σε κάποια διευθέτηση τροποποιημένης συνθήκης που να τους επιτρέπει να προβάλουν τη βελτίωση σε σχέση με τις εγγυήσεις της Ζυρίχης σαν επιχείρημα για την αποδοχη της λύσης. Μια τέτοια εξέλιξη είναι μέσα στα πλαίσια του εφικτου και ίσως να είναι πράγματι καλη εξέλιξη. Ομως μπορει να αποδεικτει επικίνδυνη ακροβασία γιατι θα βρεθουν στο στόχαστρο των απορριπτικων με την κατηγορία ότι υπαναχώρησαν στις «κόκκινες γραμμες» τους.
Πόσο όμως σημαντικη είναι η κατάργηση των εγγυήσεων; Η τρέχουσα σοφία λέει ότι η εμπειρία των εγγυήσεων της Ζυρίχης δεν επιτρέπει την αποδοχη της ύπαρξής-τους. Το «μονομερες δικαίωμα» επέμβασης επέτρεψε την Τουρκικη εισβολη. Ωστόσο, αυτη είναι μια αφελης προσέγγιση του θέματος. Η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετικη. Είναι αμφίβολο αν οι εγγυήσεις της Ζυρίχης έπαιξαν οποιονδήποτε ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων του Ιούλη του 1974.
Η διακοινοτικη σύγκρουση στην Κύπρο άρχισε τον Δεκέμβρη του 1963. Παρα το γεγονος ότι αποτέλεσμα των συγκρούσεων ήταν η απόλυτη επικράτηση των Ελληνοκυπρίων στην Κυπριακη Δημοκρατία και παρα το γεγονος ότι οι Τουρκοκύπριοι περιορίστηκαν σε θύλακες που δεν ξεπερνούσαν ένα πολύ μικρο πσοστο του Κυπριακου εδάφους η Τουρκία δεν τόλμησε να χρησιμοποιήσει το «μονομερες-της δικαίωμα επέμβασης» παρα μόνο για περιορισμένης κλίμακας αεροπορικες επιχειρήσεις. Μόνο όταν η Ελληνικη χούντα έκαμε το πραξικόπημα στην Κύπρο, όταν ολόκληρη η ανθρωπότητα στράφηκε ενάντια στην Ελληνικη αυθαιρεσία και ακόμα και ο Ελληνοκυπριακος πληθυσμος ανέμενε την επέμβαση των άλλων «εγγυητριων δυνάμεων» για την απαλλαγη-του απο τη δικτατορία, η Τουρκία μπόρεσε να εισβάλει. Ακόμα και τότε, ο Ετζεβιτ ζήτησε πρώτα απο την Βρετανία να επέμβουν απο κοινου και μόνο όταν η Βρετανία αρνήθηκε να το κάμει προχώρησε στη μονομερη εισβολη. Το έγκλημα της Τουρκίας δεν είναι αυτη η ίδια η εισβολη, είναι η συνέχιση της παραμονης του στρατου-της στην Κύπρο και η συνεχιζόμενη κατοχη. Το πρόβλημα δεν είναι η χρήση της Συνθήκης Εγγύησης αλλα η παραβίασή-της απο την Τουρκία που αρνήθηκε να σεβαστει την Κυπριακη Δημοκρατία και να αποχωρήσει. Το έκαμε όχι γιατι είχε τέτοιο δικαίωμα αλλα γιατι είχε τη στρατιωτικη και την πολιτικη δύναμη να το κάμει.
Η πραγματικότητα είναι ότι και τώρα αν η Τουρκία θέλει να επέμβει στην Κύπρο θα το κάμει όχι γιατι έχει δικαιώματα βάσει συνθηκων αλλα γιατι έχει τη στρατιωτικη και πολιτικη δύναμη να το κάμει. Η επέμβασή-της στη Συρία ή το Ιρακ δεν βασίζεται σε καμμια συνθήκη. Είναι απόρροια των πραγματικων συνθηκων επι του εδάφους και της στρατιωτικης και πολιτικης ικανότητάς-της να το κάμει. Αν θέλει να επέμβει στην Κύπρο θα το κάμει ανεξάρτητα αν έχει τέτοιο δικαίωμα ή όχι. Το μόνο που θα μπορει να την εμποδίσει είναι η αντίθεση των Τουρκοκυπρίων σε κάτι τέτοιο.
Κανένας Ελληνοκύπριος δεν θέλει Τουρκικες εγγυήσεις. Ωστόσο, Τουρκικες εγγυήσεις υπάρχουν στη μορφη της Συνθήκης Εγγύησης της Ζυρίχης. Αυτη η Συνθήκη δεν μπορει να πάψει να υπάρχει αν δεν συμφωνήσει και η Τουρκία για κάτι τέτοιο. Επομένως το ζήτημα δεν είναι αν θα έχουμε εγγυήσεις ή όχι αλλα αν θα έχουμε λύση με βελτιωμένη ίσως Συνθήκη Εγγυήσεων ή μη-λύση με τις εγγυήσεις ως έχουν. Ούτε και αποτελει βελτίωση τυχον εγγύηση μόνο της Τουρκοκυπριακης Ομόσπονδης Πολιτείας. Αντίθετα, αυτο θα έδινε περισσότερες δυνατότητες στην Τουρκία για παρέμβαση στις εσωτερικες λειτουργίες της Τουρκοκυπριακης Ομόσπονδης Πολιτείας.
Ισως η καλύτερη προσέγγιση θα ήταν να αφεθουν οι Συνθήκες ως έχουν. Ακόμα και ο πιο σκληρος απορριπτικος, ο Τάσσος Παπαδόπουλος, απέφυγε να ασχοληθει με το θέμα κατάργησης των Εγγυήσεων γιατι καταλάβαινε πως ήταν ένα άσχετο με την πραγματικότητα θέμα. Αυτη τη στιγμη όσοι θέλουν λύση καλα κάμνουν να αρχίσουν να διορθώνουν τη ζημια που προκάλεσαν ήδη οι «κόκκινες γραμμες» σε σχέση με τις εγγυήσεις, εξηγώντας πως η σημασία-τους είναι πολύ δευτερεύουσα.
Θέμος Δημητρίου
22.12.2016
Σημ: Συνδέσμοι των Συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου του 1960